PAJĄKI PTASZNIKI

ARANEAE - MYGALOMORPHAE - PAJĄKI PTASZNIKI

                   

EWOLUCJA PAJĄKÓW

                  Prześledzenie ewolucji pająków jest niezmiernie trudne, ponieważ ich ciało jest miękkie i zachowało się niewiele skamielin całych zwierząt.

KARBON – żyły wtedy pierwsze pająki około 350 – 300 mln lat temu. Największa skamielina jaką do tej pory odnaleziono to okaz z rodzaju MEGARACHNE dł. 35 cm.

MEZOZOIK – zachowało się niewiele szczątków.

TRZECIORZĄD – około 30 mln lat temu pajęczaki były już licznie reprezentowane w Europie oraz Ameryce. Dowodem są skamieliny i odciski w bursztynie, które można znaleźć także w Bałtyku.

W rzędzie pająków ptaszniki są grupą  prymitywną. Świadczy o tym np.: budowa chelicerów (szczękoczułków).

PTASZNIKI I ICH KREWNI

               Pająki ptaszniki należą do ogromnej, liczącej ponad 35 tysięcy gatunków, gromady pajęczaków. Oprócz nich do gromady tej należą :

- skorpiony

- spawęki

- zaleszczotki

- solfugi

- kosarze

- roztocza

SYSTEMATYKA

KRÓLESTWO                Animalia (zwierzęta)

PODKRÓLESTWO        Eumtazoa (tkankowce)

TYP                                Arthropoda (stawonogi)

PODTYP                        Chelicerata (szczękoczułkowce)

GROMADA                    Arachnida (pajęczaki)

RZĄD                             Araneae (pająki)

PODRZĄD                     Mygalomorphae (ptaszniki)

RODZINA                      Theraphosidae

ANATOMIA

           

Wierzch pająka

1 – kończyny lokomocyjne

2 – nogogłaszczki                                          

3 – szczękoczułki

4 – oczy

5 – głowotułów

6 - odwłok

              

                Spód pająka

1 – pazur szczękoczułka

2 – otwór gębowy

3 – płytka brzuszna

4 – ujście narządów płciowych

5 – przetchlinki

6 – otwory płucne

7 – kądziołki przędne

ROZPOZNAWANIE PŁCI

                          

ŚRODOWISKO ŻYCIA I ZWYCZAJE

Pająki te zamieszkują sawanny, stepy i wilgotne lasy tropikalne, gdzie kryją się w poszyciu lub na gałęziach drzew.

              Głównym pożywieniem ptaszników są bezkręgowce, choć zdarza im się upolować ptaka, a najczęściej pisklę. Znane są także przypadki zjadania żab, małych jaszczurek, węży lub myszy. Po tak obfitym posiłku pająk może pościć nawet kilka miesięcy.

              Ptaszniki to z reguły duże pająki, których długość ciała przekracza 6 cm a rozpiętość odnóży nawet 20 cm. Znane są również gatunki karłowate do 3 cm. Za jeden z największych uważa się gatunek THERAPHOSA BLONDI (zdjęcie poniżej), którego samica może osiągać 38 cm średnicy i wagę 43 dag.

              

JAD

Jad jest wydzieliną specjalnych gruczołów, służącą do obrony oraz zwiększania skuteczności podczas zdobywania pokarmu.

          Jady są substancjami białkowymi z dodatkiem wody oraz śladami fosforu, cynku, magnezu, wapnia, żelaza, miedzi i innych pierwiastków.

          Organizmy żywe, można podzielić na jadowite i trujące w zależności od techniki używania jadu.

UKĄSZENIA PAJĄKÓW

PRZEGLĄD WYBRANYCH GATUNKÓW

AVICULARIA METALLICA

AUSSERER, 1875

Wyst. – Surinam, Kolumbia, Brazylia

Wielkość: 7 – 8 cm.

Opis: Ciało i kończyny są czarne lub granatowe, gęsto porośnięte długimi włoskami, które mają czasami szare lub białe końcówki. Stopy są różowe lub czerwone. Jest to spokojny gatunek.

                                                       

BRACHYPELMA BOEHMEI

SCHMIDT ET KLAAS, 1993

Wyst. – Meksyk

Wielkość: 6 – 7 cm

Opis: Odwłok brunatny, porośnięty pomarańczowymi lub brązowymi włoskami. Głowotułów zabarwiony na pomarańczowo. Gatunek zamieszkuje suche obszary Meksyku. Nie próbuje kąsać, ale jest bardzo impulsywny i często broni się wyczesując z odwłoka włoski. Bywa mylony z samicami APHONOPELMA BICOLORATUM

                                                              

BRACHYPELMA SMITHI

CAMBRIDGE, 1897

Wyst. – Meksyk

Wielkość: 8 cm

Opis: W naturze pająki te większość dnia spędzają w norkach. Podstawowe ubarwienie – czarne. Wokół głowotułowia występuje jasnobrązowa obwódka. Na odwłoku i kończynach rosną długie pomarańczowe włosy. Jest to bardzo spokojny, łagodny gatunek.

                         

BRACHYPELMA VAGANS

AUSSERER, 1875

Wyst. – Meksyk, Gwatemala, Kolumbia, Honduras

Wielkość: 7 cm

Opis: Podstawowa barwa – czerń. Odwłok porośnięty długimi, czerwonymi włosami. Charakter tego ptasznika jest zmienny. Potrafi atakować bez ostrzeżenia.

                                                                 

CHROMATOPELMA CYANEOPUBESCENS

STRAND, 1907

Wyst. – Wenezuela

Wielkość: 5 – 6 cm

Opis: Kończyny i głowotułów mają kolor niebiesko-zielony, połyskujący. Odwłok jest brunatny porośnięty pomarańczowymi włosami. Gatunek mało agresywny, ale bardzo szybki. Często przybiera postawę odstraszającą unosząc do góry przednią część ciała.

                                 

GRAMMOSTOLA ROSEA

 WALCKENEAR, 1837

Wyst. - Argentyna, Boliwia i Chile

Wielkość: 6 - 7 cm

Opis: Różne ubarwienie u wielu osobników Grammostola rosea uwarunkowane jest występowaniem w innych warunkach naturalnych. Rzadko broni się ukąszeniem, chociaż zdarzają się osobniki agresywne. Ukąszone miejsce puchnie, pojawia się ból o średnim natężeniu. Niektóre wyczesują włoski parzące z odwłoka, ale nie zdarza się to często. Jad jest niegroźny dla człowieka, chyba, że występuje reakcja alergiczna na jad owadów.

                                          

NHANDU CHROMATUS

SCHMIDT, 2004

Wyst. – w północnej Brazylii, w lasach deszczowych oraz na plantacjach bananów.

Wielkość: 6-7 cm

Opis:  Tarczka grzbietowa od jasnego brązu po beż (czasami występuje na niej kilka ciemniejszych plamek), nasada kłów o ton ciemniejsza, odwłok porośnięty długimi czerwonymi włoskami. Odnóża są czarne z szerokimi białymi pasami. Spód ciała jest czarny. Wyczesuje włoski parzące z odwłoka. Nie ma jadu niebezpiecznego dla człowieka, ale większość osobników jest agresywna i nie zawaha się przed ukąszeniem.

                                        

POECILOTHERIA REGALIS

POCOCK, 1899

Wyst. – Indie

Wielkość: 7- 8 cm

Opis: Cechą charakterystyczną tego gatunku jest szeroki różowy pas na spodniej stronie odwłoka. Tarczka grzbietowa szara z czarnym wzorem. Odwłok również szary z jasnym ornamentem, u niektórych osobników ma lekko fioletowy połysk. Jad może być niebezpieczny dla człowieka. Poecilotheria regalis bywa agresywna, jest bardzo szybka i doskonale skacze. Nie wyczesuje włosków parzących z odwłoka. 

                        

PTERINOCHILUS MURINUS

POCOCK, 1897

Wyst. – Angola, Kenia, Mozambik, Tanzania, Uganda i Zambia.

Wielkość: 5 - 6 cm

Opis: W naturze adaptuje na kryjówkę głębokie nory po małych ssakach. Spotykany jest również na sawannach, gdzie buduje gniazda między kamieniami. Barwa podstawowa to żółtobrązowy, na tle którego występują nieregularne czarne plamy. Głowotułów w promieniste czarne i żółtawe pasy. Ma jad niebezpieczny dla człowieka - ukąszenie jest bolesne.

                  

PSALMOPOEUS IRMINIA

SAAGER, 1994

Wyst. -  Wenezuela

Wielkość: 5 – 6 cm

Opis: Na kończynach nóg pomarańczowe plamy, odwłok czarny z dwoma rzędami pomarańczowych plam. Psalmopoeus irminia nie ma jadu niebezpiecznego dla człowieka, nie wyczesuje także włosków parzących z odwłoka. Jest za to szybki i bardzo skoczny. Chociaż zdarza się, że próbuje ukąsić - nie ma to jednak żadnych przykrych skutków dla pogryzionego. Bardzo rzadko pojawia się opuchlizna, najczęściej zostają tylko dwa niewyraźne ślady po zębach jadowych.

                                

THERAPHOSA BLONDI

SIMON, 1892

Wyst. –  lasy  deszczowe Brazylii, Gujany, Surinamu i Wenezueli.

Wielkość: 12 cm

Opis: W naturze zamieszkuje głębokie nory. Potrafi wydawać piskliwe dźwięki za pomocą narządów strydulacyjnych. Barwa podstawowa tego ptasznika to brąz. Większość osobników tego gatunku jest agresywna. Podstawową obroną Theraphosa blondi jest wyczesywanie włosków parzących z odwłoka. Jednak ten pająk potrafi także zadać bolesną ranę za pomocą swoich wielkich, ponad dwucentymetrowych zębów jadowych.

                                                       

LITERATURA

PAWEŁ CIEŚLAK – „PAJĄKI PTASZNIKI”

http://www.terrarium.com.pl

http://www.arachnea.org

http://www.arachnoboards.com